Ντένυ Βιλδιρίδη - Στρατηγική Μουσείου

Ποιος είναι ο ρόλος των μουσείων και πώς οραματίζεται την εξέλιξή τους;

Ο εκπαιδευτικός ρόλος των μουσείων βρίσκεται στην καρδιά της αποστολής των μουσείων. Ιστορικά αυτό ήτανε το raison dietre της ίδρυσης των Ευρωπαϊκών Δημόσιων Μουσείων. Παρόλη ανά περιόδους την αμφιταλάντευση (oscillating) μεταξύ της αποστολής της συλλογής /διατήρησης και εκπαίδευσης του κοινού, η ύστερη αποστολή υπογραμμίζεται ως κεντρική μουσειακή αποστολή από το Διεθνές συμβούλιο Μουσείων (ICOM). Παρόλα αυτά, ο εκπαιδευτικός-παιδαγωγικός ρόλος των μουσείων είναι υπό διαπραγμάτευση και το δυναμικό του (potential) ανεκμετάλλευτο (untapped).

Η  εκπαιδευτική αποστολή των μουσείων είναι πολύπλευρη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα μουσεία πρέπει να είναι ανοιχτά σε αλλαγές, διαμέσου τρόπων που τιμούνε την αποστολή και συλλογή κάθε ιδρύματος, ενόσω συγχρόνως σέβονται και εμπεριέχουν στην agenda τους τα ποικίλα κίνητρα, ανάγκες και ενδιαφέροντα των επισκεπτών τους. Εν ολίγοις, οι πυλώνες του ρόλου των μουσείων θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ως μουσεία που:

• Αγκαλιάζουν το ρόλο τους ως ’’τρίτοι χώροι‘’ (third spaces)
• Διαδίδουμε (active meaning-making) ενεργή νοηματοδότηση, συμμετοχή και (disruption) καθώς και 
• Εισαγάγουν έννοιες της συμμετοχής ‘ολων των πολιτών (inclusiveness) και της δημοκρατικής ένταξης.

Μια από τις αποστολές των μουσείων είναι να δημιουργήσουν δημόσιους χώρους που δημιουργούν/χτίζουν πιο ενωμένες και δυνατές κοινότητες. Σύμφωνα με τον ορισμό του Homi Bhaboc, αυτό το όραμα δημιουργίας ΄΄τρίτων χωρών΄΄ (third spaces) νοηματοδοτεί τα μουσεία ως χώρους εξωστρέφειας, ‘’challenge our sense of the historical identity of culture as a homogenizing unifying force’’.

Έτσι τα μουσεία μετατρέπονται σε χώρους συναναστροφής, δημιουργικών ρίσκων, συζητήσεων και χαράς.

Τα μουσεία έχουν την ‘’υποχρέωση’’ του να είναι ανοιχτά σε μια πολυφωνία ερμηνειών και μιας διαδικασίας ενεργούςς νοηματοδότησης. Αυτό δεν αποκλείει το ρόλο τους ως κηδεμόνες (custodians) πολιτιστικής κληρονομιάς, το ρόλο διάχυσης, διασποράς (dissemination) γνώσης και κατανόησης της τέχνης, που θα αποτελέσουν βάση για περαιτέρω προσωπικές και συλλογικές νοηματοδοτήσεις του μουσειακού κοινού.

Ουσιαστικά είναι ο ρόλος των μουσείων, με ποικίλους τρόπους, να διευκολύνουν την ενεργή νοηματοδότηση του κοινού (π.χ. διαμέσων artist –red δράσεων και βιωματικής μάθησης) και να προμοτάρουν την κοινή παραγωγή (production) νοήματος ή τέχνης μέσα στο πλαίσιο μιας κοινότητας μάθησης (learning community) στην οποία τα μουσεία τέχνης και performance καλλιτέχνες  έχουν παράδοση από το 1960.

Αυτή η οπτική συνεπάγεται της ενδυνάμωσης (empowerment) του κοινού διαμέσου των μουσείων, ώστε να διεκδικήσουν (claim back) την agency διαμέσου ενεργούςς συμμετοχής στη διαδικασία παραγωγής και διαπραγμάτευσης της γνώσης, του νοήματος και της τέχνης. Καθώς και να ‘’disrupti’’ το status quo και την ερμηνευτική αυθεντία που παραδοσιακά είχαν τα μουσεία.

Μια ακόμη κεντρική αποστολή των μουσείων (outlined) εξεφρασμένη από τον Dewey και την Nina Simon, στο όραμά τους για ένα δημοκρατικό εκπαιδευτικό μοντέλο είναι η ύπαρξη προσβασιμότητας και inclusivity. Το μοντέλο των μουσείων as  sole gatekeepers των συλλογών είναι απαρχαιωμένο. Στη θέση τους, ο κεντρικός ρόλος των μουσείων μετεξελίσσεται σε μουσείο- μέλος της κοινωνίας στην οποία (is embedded in) ώστε να βρει τρόπους να προσκαλέσει όλα τα μέλη του κοινού να κατανοήσουν, χαρούν και να βιώσουν τη σχετικότητα (relevance) της τέχνης-συλλογών στη ζωή τους.

Δρ. Ντένυ Βιλδιρίδη
Διδάκτωρ και Αντιπρόεδρος του Μουσείου Παιδιού και Παιχνιδιού - Μαριάννα Βιλδιρίδη