«Πρέπει να διαφυλάξουμε την παράδοση»
«Κατάλυμα» στο διατηρητέο κτίριο του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας –Θράκης (ΛΕΜΜ-Θ) βρίσκει η λαογραφική παράδοση, όπου το σήμερα ανοίγει την πόρτα στο χθες. Στόχος του Μουσείου, όπως επισημαίνει η πρόεδρος Μαριάννα Βιλδιρίδη, είναι να διαφυλαχτεί η πολιτιστική κληρονομιά και να περάσει στις επόμενες γενιές.
Πώς προέκυψε η ίδρυση του Μουσείου και ποιος είναι ο ρόλος του;
Η ίδρυση του ΛΕΜΜ-Θ οφείλεται στη Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα (Κωνσταντινούπολη 1871 - Θεσσαλονίκη 1924 κ.ε.), ένα σωματείο με μεγάλη δράση στον εκπαιδευτικό τομέα. Το ΛΕΜΜ-Θ ερευνά και μελετά τον παραδοσιακό πολιτισμό των τελευταίων αιώνων και χρόνων στο βορειοελλαδικό χώρο. Συλλέγει, συντηρεί, διαφυλάσσει και καταγράφει τα υλικά τεκμήρια του πολιτισμού αυτού, τα οποία εκθέτει στο κοινό για μελέτη, παιδεία και ψυχαγωγία. Οι συλλογές του μουσείου αποτελούνται από περίπου 20.000 αντικείμενα από κάθε υλικό, αντικείμενα σχετικά με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και με τεχνικές, όπως η υφαντική, η ραπτική, η κεντητική, η μεταλλοτεχνία, η ξυλοτεχνία, η κεραμική. Πρόκειται για αντικείμενα που εξυπηρετούσαν τις βασικές βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου (διατροφή, στέγαση, ένδυση), αλλά και αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στο πλαίσιο της κοινωνικής και πνευματικής ζωής του. Το μουσείο, μέσα από τη γνώση της κοινωνίας του χθες, επιδιώκει την κατανόηση του σήμερα. Ο ρόλος του Λαογραφικού Μουσείου είναι κατεξοχήν κοινωνικός. Με τις δραστηριότητές του, εκθέσεις (μόνιμες και περιοδικές), ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, ντοκιμαντέρ, εκδόσεις, γνωμοδοτήσεις και εκδηλώσεις, επικοινωνεί με τον κόσμο, συμμετέχει στα πολιτιστικά δρώμενα και παρεμβαίνει στην κοινωνία.
Πόσο σημαντικό θεωρείτε ότι είναι για τη νέα γενιά να γνωρίζει τη λαϊκή παράδοση;
Ο λαϊκός πολιτισμός είναι ο πολιτισμός του λαού, που τον καταγράφει η λαογραφία και που φτάνει σε μάς ως λαϊκή παράδοση. Η λαϊκή μας παράδοση είναι βαθύρριζο και πολύκλαδο δένδρο και οι λαοί που δε φροντίζουν το δέντρο της παράδοσης, που τελικά είναι η συσσωρευμένη γνώση τους και εμπειρία τους, αργά ή γρήγορα σβήνουν από το προσκήνιο της ιστορίας. Σ’ αυτήν συμπεριλαμβάνονται τα ήθη και τα έθιμα, οι θρύλοι και οι παραδόσεις, η δημοτική ποίηση, τα παραμύθια, οι παροιμίες, τα παιδικά τραγουδάκια, η λαϊκή ψυχαγωγία και η τέχνη, η οικοτεχνία, η αρχιτεκτονική, η διακοσμητική, κλπ. Μέσα σε αυτές τις εκφάνσεις του πολιτισμού ανιχνεύουμε την ιστορική και βιωμένη μνήμη του λαού, τη γλώσσα και το χαρακτήρα του. Η παράδοση, λοιπόν, δεν είναι μια μνημειακή τελετή, μια σχολική γιορτή ή μόδα με φολκλορικό χαρακτήρα, αλλά ιστορία, παιδεία, μέλλον. Η διατήρησή της είναι έργο επίκαιρο, εθνωφελές και παιδαγωγικό.
Με ποιους τρόπους προσπαθείτε εσείς, οι άνθρωποι του Μουσείου, να αναδείξετε τον πολιτισμό;
Με ιδιαίτερη φροντίδα και θέρμη, επιχειρούμε μέσα από την προσπάθεια που καταβάλλουμε, να κάνουμε το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας –Θράκης, κυψέλη τέχνης και πολιτισμού για κάθε ηλικία και επίκεντρο σειράς πολιτιστικών και καλλιτεχνικών γεγονότων, που θα το αναδείξουν και θα το καταξιώσουν στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Ήδη έχουμε κάνει πολύ σημαντικά βήματα με τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών μας προγραμμάτων, την ψηφιοποίηση των λαογραφικών και εθνολογικών συλλογών μας, τις νέες κτιριακές εγκαταστάσεις (κτίριο περιοδικών εκθέσεων, αναψυκτήριο, βιβλιοθήκη), τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται στο κληροδότημα της Άνω Πόλης, το νέο εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, τις ποικίλες εκδηλώσεις στους κήπους του Μουσείου, τη διεύρυνση του υποστηρικτικού μας κοινού. Η ανταπόκριση του κόσμου –μικρών και μεγαλύτερων ηλικιών –στην προσπάθειά μας αυτή ήταν θετικότατη. Η υποστήριξη αυτή μας εμπνέει και συνεχίζουμε. Υποστηρίζουμε κάθε δραστηριότητα νέων καλλιτεχνών (επαγγελματιών ή ερασιτεχνών), κάθε καλλιτεχνική προσπάθεια, η οποία θα έχει αναφορά στη μακρόχρονη εθνική πολιτιστική μας κληρονομιά και θα προβάλλει και εκτός Ελλάδος το λαϊκό μας πολιτισμό, αναδεικνύοντας πρωτότυπες ιδέες και δημιουργίες, που θα υπερτονίσουν την οικουμενικότητα του ελληνικού πνεύματος και την παγκοσμιότητα της ελληνικής σκέψης και αισθητικής. Και εδώ θα ήθελα να αναφέρω ότι σημαντικό έργο επιτέλεσε η απερχόμενη διευθύντρια Φωτεινή Οικονομίδου, ενώ αξιόλογες προσπάθειες να αναδειχτεί τόσο το Μουσείο, όσο και ο πολιτισμός γενικότερα κάνει ο τωρινός διευθυντής Ζήσης Σκαμπάλης, ο αντιπρόεδρος Στέλιος Λουκάς, καθώς και όλα τα μέλη του Δ.Σ.
Πού αποσκοπούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα που πραγματοποιεί το Μουσείο;
Το μουσείο, πρωτοπόρο στα εκπαιδευτικά προγράμματα στο βορειοελλαδικό χώρο, συνεχίζει την εφαρμογή των προγραμμάτων και μάλιστα με αυξανόμενο ρυθμό ακόμη και στις σημερινές, ιδιαίτερα αντίξοες οικονομικές συνθήκες, επειδή πιστεύουμε στη σπουδαιότητά τους και στο ρόλο τους, στην εκπαίδευση των παιδιών, καθώς συμβάλλουν τα μέγιστα στην παιδευτική και πολιτιστική αγωγή τους και μάλιστα στην ευαισθητοποίησή τους στο νεότερο πολιτισμό και στις αξίες που αυτός αντιπροσωπεύει. Τα προγράμματα αυτά ψυχαγωγούν και λειτουργούν σαν όαση σε εκπαιδευτικούς και παιδιά, μέσα στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κρίση που ζούμε.
Ποια η ανταπόκριση του κόσμου στα εργαστήρια που υλοποιούνται;
Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένη για την αύξηση των εργαστηρίων για παιδιά και ενήλικες στο ΛΕΜΜ-Θ από χρόνο σε χρόνο. Η λειτουργία των εργαστηρίων από το 2008 κατά τις ημέρες Τετάρτη, Σάββατο και Κυριακή, κατά τη διάρκεια του έτους, έγινε πλέον θεσμός στο Μουσείο. Άλλωστε, αυτό ακριβώς ήταν και η επιδίωξη του ΔΣ και έντονη προσωπική μου επιθυμία από τότε που ανέλαβα ως πρόεδρος του Μουσείου. Είναι σημαντική η σημασία των εργαστηρίων του Μουσείου για την κοινωνία και ιδιαίτερα για τα παιδιά και τους νέους, αλλά και για την προβολή που γνωρίζει το ΛΕΜΜ-Θ μέσω αυτών. Επιπλέον, με τα εργαστήρια αυτά δίνεται και ευκαιρία σε νέους επιστήμονες, καλλιτέχνες, δημιουργούς και τεχνίτες να εκφραστούν και να απασχοληθούν επαγγελματικά.